Με το πέρασμα των αιώνων, οι περισσότεροι πολιτισμοί είτε άρχισαν σιγά-σιγά να παρακμάζουν είτε εξαφανίστηκαν από φυσικές καταστροφές �? εισβολές. �?πάρχουν όμως κάποιοι πολιτισμοί, των οποίων η εξαφάνιση έχει προβληματίσει πραγματικά τους επιστ�?μονες....




Οι Ολμέκοι Μία από τις πρώτες μεσοαμερικανικές κοινωνίες, οι Ολμέκοι, κατοικούσαν στις τροπικές πεδιάδες του νότιο-κεντρικού Μεξικό. �?α πρώτα σημάδια των Ολμέκων χρονολογούνται από το 1400 π.Χ. στην πόλη San Lorenzo, όπου αποτελούσε το κέντρο τους, ενώ υποστηρίζονταν από δύο ακόμα κέντρα, τις περιοχές Tenochtitlan και Potrero Nuevo. Οι Ολμέκοι �?ταν εξαιρετικοί κτίστες, ενώ οι αποικίες τους είχαν τελετουργικά ανάκτορα, αναχώματα, μεγάλες κωνικές πυραμίδες και
πέτρινα μνημεία, συμπεριλαμβανομένου και ενός γιγάντιου κεφαλιού, που αποτελεί το πιο γνωστό δημιούργημά τους.
Ο πολιτισμός των Ολμέκων στηριζόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό στο εμπόριο, τόσο μεταξύ των ίδιων τους των περιοχών όσο και με άλλες μεσοαμερικανές κοινωνίες. Επειδ�? �?ταν ένας από τους πρώτους και πιο προηγμένους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς την εποχ�? εκείνη, θεωρούνταν ως ο κύριος πολιτισμός που γέννησε τους περισσότερους μεσοαμερικανικούς πολιτισμούς.
�?ι απέγιναν;Γύρω στο 400 π.Χ., το ανατολικό μισό της γης των Ολμέκων ερ�?μωσε -πιθανότατα εξαιτίας των περιβαλλοντικών αλλαγών. Ίσως πάλι να μετακιν�?θηκαν εξαιτίας της ηφαιστειακ�?ς δραστηριότητας στην περιοχ�?. Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι δέχτηκαν επιδρομ�?, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ποιοι μπορεί να �?ταν οι εισβολείς.


Οι Ναβαταίοι
Οι Ναβαταίοι �?ταν ένας σημιτικός πολιτισμός, που κατοικούσε στην Ιορδανία, την Κανά και την Αραβία γύρω στον 6o αι. π.Χ. Είναι περισσότερο γνωστοί ως οι κτίστες της πόλης Πέτρα, που υπ�?ρξε και πρωτεύουσά τους. Η Πέτρα είναι μία εντυπωσιακ�? πόλη, σκαλισμένη στην πλευρά ενός βράχου, με σημαντικότερο κτίριο το Khazneh, μία γιγάντια κατασκευ�? με έντονο το ελληνικό στοιχείο. Οι Ναβαταίοι �?ταν εύποροι γιατί η πόλη τους υπ�?ρξε ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς ενός μεγάλου εμπορικού δικτύου, μέσω του οποίου εμπορεύονταν ελεφαντόδοντα, μετάξι, μπαχαρικά, πολύτιμα μέταλλα και λίθους, λιβάνι, αρώματα και φαρμακευτικά σκευάσματα. Λόγω του εύρους που είχε αυτός ο εμπορικός δρόμος, ο πολιτισμός των Ναβαταίων είχε έντονες επιρροές από την ελληνιστικ�? Ελλάδα, τη Ρώμη, την Αραβία και στην Ασσυρία. Σε αντίθεση με άλλες κοινωνίες της εποχ�?ς εκείνης, δεν υπ�?ρχε δουλεμπόριο και κάθε μέλος της κοινωνίας συνεισέφερε στις εργασίες.
�?ι απέγιναν;Στη διάρκεια του 4ου αι. μ.Χ., οι Ναβαταίοι εγκατέλειψαν την Πέτρα και κανείς δεν γνωρίζει στην πραγματικότητα το γιατί. Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν πως η έξοδός τους �?ταν οργανωμένη και όχι βιαστικ�?, γεγονός που αποδεικνύει πως δεν εκδιώχθηκαν από κάποιον άλλο πολιτισμό. Η πιο πιθαν�? εξ�?γηση είναι πως όταν οι εμπορικές οδοί, στις οποίες στηρίζονταν, μετακιν�?θηκαν προς τα βόρεια, δεν μπορούσαν πλέον να συντηρ�?σουν τον πολιτισμό τους και έτσι άφησαν πίσω τους την Πέτρα.


Η αυτοκρατορία των Αξουμιτών
Η αυτοκρατορία των Αξουμιτών ξεκίνησε τον 1o αιώνα μ.Χ. στη σημεριν�? περιοχ�? της Αιθιοπίας και πιστεύεται πως �?ταν η πατρίδα της βασίλισσας του Σαβά. �?ο Αξούμ �?ταν ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο, με εξαγωγές ελεφαντόδοντου, γεωργικών προϊόντων και χρυσού σε ένα εμπορικό δίκτυο που εκτεινόταν σε όλη την Ερυθρά Θάλασσα και έφτανε μέχρι τη ρωμαϊκ�? αυτοκρατορία και ανατολικά προς την Ινδία. Αυτός �?ταν και ο λόγος που το Αξούμ �?ταν μία εύπορη κοινωνία και �?ταν ο πρώτος αφρικανικός πολιτισμός που απέκτησε δικό του νόμισμα, γεγονός εξαιρετικά σπουδαίο για τα αρχαία εκείνα χρόνια. �?ο χαρακτηριστικότερο μνημείο του Αξούμ είναι οι Στ�?λες, γιγάντιοι σκαλιστοί οβελίσκοι, που χρησίμευαν ως δείκτες βασιλικών και ευγενών τάφων. Οι πρώτοι Αξουμίτες λάτρευαν διάφορους θεούς, αλλά ο βασικότερος θεός τους �?ταν ο Αστάρ. �?ο 324 μ.Χ., ο Βασιλιάς Εζάνα ο 2ος ασπάστηκε τον Χριστιανισμό και από τότε το Αξούμ �?ταν μία ένθερμη χριστιανικ�? κοινωνία, ενώ πολλοί θεωρούν πως αποτελεί και την πατρίδα της Κιβωτού της Διαθ�?κης.
�?ι απέγινε;Σύμφωνα με τον θρύλο, η Εβραία Βασίλισσα Ιουδίθ νίκησε την αυτοκρατορία των Αξουμιτών και έκαψε τις εκκλησίες της και όλα τα βιβλία. Άλλοι πάλι πιστεύουν πως μία νότια παγανιστικ�? βασίλισσα οδ�?γησε στην παρακμ�? των Αξουμιτών. Κάποιες θεωρίες αποδίδουν την εξαφάνισ�? τους στην κλιματικ�? αλλαγ�?, την απομόνωσ�? τους από το εμπόριο και την καταστροφ�? των καλλιεργειών τους, που οδ�?γησε στη λιμοκτονία.


Οι Μυκηναίοι
Οι Μυκηναίοι εμφανίστηκαν γύρω στο 1600 π.Χ. και ο πολιτισμός τους �?ταν εξαπλωμένος σε δύο νησιά και στη νότια ηπειρωτικ�? χώρα. Έχτισαν και κυρίεψαν πολλές μεγάλες πόλεις όπως τις Μυκ�?νες, την �?ίρυνθα, την Πύλο, την Αθ�?να, τη Θ�?βα, τον Ορχομενό, τον Ιωλκό και την Κνωσό. Πολλοί αρχαίοι ελληνικοί μύθοι είναι επικεντρωμένοι στις Μυκ�?νες, συμπεριλαμβανομένου και του θρύλου του Βασιλιά Αγαμέμνονα, που υπ�?ρξε επικεφαλ�?ς των ελληνικών στρατευμάτων κατά τον �?ρωικό Πόλεμο. Οι Μυκηναίοι �?ταν μία κυρίαρχη ναυτικ�? δύναμη και χρησιμοποίησαν την ικανότητά τους αυτ�? για το εμπόριο με άλλα κράτη. Λόγω της έλλειψης φυσικών πόρων, εισ�?γαγαν πολλά αγαθά και τα μετέτρεπαν σε αντικείμενα προς πώληση, επομένως �?ταν εξαίρετοι τεχνίτες, πασίγνωστοι σε όλο το Αιγαίο για τα όπλα και τα κοσμ�?ματά τους.
�?ι απέγιναν;Κανείς δεν γνωρίζει με απόλυτη σιγουριά, αλλά μία θεωρία είναι πως οι αναταραχές μεταξύ της αγροτικ�?ς και της άρχουσας τάξης οδ�?γησαν στο τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού. Άλλες θεωρίες αποδίδουν την παρακμ�? τους στη διακοπ�? των εμπορικών οδών �? σε φυσικούς παράγοντες όπως οι σεισμοί. Η πιο δημοφιλ�?ς όμως θεωρία είναι πως δέχτηκαν επίθεση από έναν βόρειο πολιτισμό, τους Δωριείς (που εγκαταστάθηκαν στην περιοχ�? μετά την πτώση των Μυκηναίων) �? τους Λαούς της Θάλασσας (που εκείνη την εποχ�? μετανάστευαν από τα Βαλκάνια προς τη Μέση Ανατολ�?).


Η αυτοκρατορία των Χμερ
Η αυτοκρατορία των Χμερ προ�?λθε από το Βασίλειο της �?σενία, που αποτελεί τη σημεριν�? Καμπότζη, γύρω στον 9o αι. μ.Χ. και έγινε μία από τις πιο ισχυρές αυτοκρατορίες στη Νοτιοανατολικ�? Ασία. Η αυτοκρατορία είναι γνωστ�? στους περισσότερους ως ο πολιτισμός που έχτισε το Ανγκόρ, μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Καμπότζης. Οι Χμερ �?ταν ένας εξαιρετικά ισχυρός και πλούσιος πολιτισμός, ανοιχτός σε διάφορες θρησκείες όπως ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός, ο �?εραβάντα Βουδισμός και η Μαχαγιάνα, που αποτελούσαν και τις κύριες θρησκείες της αυτοκρατορίας. Η αυτοκρατορία είχε και μεγάλη στρατιωτικ�? δύναμη, κυρίως λόγω των πολέμων με τους Χαμ και τους Ανιμιστές.
�?ι απέγινε;Η πτώση της αυτοκρατορίας των Χμερ αποδίδεται στον συνδυασμό διαφόρων παραγόντων. Ο πρώτος είναι ότι η αυτοκρατορία διοικούνταν από έναν Βασιλιά Θεό, και με την είσοδο του �?εραβάντα Βουδισμού, που διδάσκει αυτό-φώτιση, η ηγεσία άρχισε να κλονίζεται. Όλο αυτό οδ�?γησε στην έλλειψη επιθυμίας να δουλέψουν για τον Βασιλιά, με αποτέλεσμα να μειωθεί η ποσότητα των τροφών που παράγονταν. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του �?ζαγιαβαρμάν του 7ου, κατασκευάστηκε ένα περίτεχνο οδικό δίκτυο, ώστε να διευκολυνθεί η μεταφορά των αγαθών και των στρατευμάτων σε όλη την Αυτοκρατορία. Κάποιοι μελετητές, όμως, υποστηρίζουν πως αυτοί οι δρόμοι λειτούργησαν εναντίον τους, διευκολύνοντας τους εισβολείς, όπως τους Αγιούταγια, να φτάσουν απευθείας στο Ανγκόρ.


Ο πολιτισμός των Κουκουτένι-�?ριπολί
Στη Ρουμανία υπ�?ρχαν οι Κουκουτένι, στην Ουκρανία οι �?ρυπιλίοι και στη Ρωσία οι �?ριπολί: ένας νεολιθικός πολιτισμός που άνθισε μεταξύ του 5500 π.Χ και του 2750 π.Χ. Για το ύψος τους, οι Κουκουτένι-�?ριπολί είχαν φτιάξει τα μεγαλύτερα νεολιθικά κτίρια στην Ευρώπη, κάποια από τα οποία στέγαζαν μέχρι και 15.000 άτομα. Ένα από τα μεγαλύτερα μυστ�?ρια αυτού του πολιτισμού είναι πως κάθε 60 με 80 χρόνια έκαιγαν ολόκληρο το χωριό τους και το ξανάφτιαχναν πάνω από το παλιό. Ο πολιτισμός αυτός �?ταν μητριαρχικός, με τις γυναίκες να είναι επικεφαλ�?ς του νοικοκυριού, ενώ ασχολούνταν με τις γεωργικές δουλειές, την κεραμικ�? και την υφαντουργία. Οι άντρες �?ταν κυνηγοί, έφτιαχναν εργαλεία και �?ταν υπεύθυνοι για τη φροντίδα των ζώων. Η θρησκεία τους επικεντρωνόταν στην Μεγάλη Μητέρα Θεά, η οποία �?ταν σύμβολο της μητρότητας και της γονιμότητας της Γης, ενώ λάτρευαν ακόμα τον ταύρο (που συμβόλιζε τη δύναμη, τη γονιμότητα και τον ουρανό) και το φίδι (που συμβόλιζε την αιωνιότητα και την αιώνια κίνηση).
�?ι απέγινε;Μία από τις επικρατέστερες θεωρίες για το τέλος του πολιτισμού των Κουκουτένι-�?ριπολί είναι η θεωρία Κουργκάν, που υποστηρίζει πως κυριεύθηκαν από τον πολεμοχαρ�? λαό Κουργκάν. Εντούτοις, νεότερες αρχαιολογικές μελέτες αποδίδουν την εξαφάνισ�? τους σε μία δραματικ�? κλιματικ�? αλλαγ�?, που οδ�?γησε σε μία από τις χειρότερες ξηρασίες στην ιστορία της Ευρώπης, και κατέστρεψε έναν πολιτισμό που στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στη γεωργικ�? καλλιέργεια.


Οι Κλόβις
Οι Κλόβις είναι ένας προϊστορικός ιθαγεν�?ς πολιτισμός της Αμερικ�?ς, που χρονολογείται πίσω στο 10000 π.Χ. Ήταν εγκατεστημένοι στις νότιες και κεντρικές πεδιάδες της Βόρειας Αμερικ�?ς, ενώ αναγνωρίστηκαν αρχαιολογικά από τις σμηλευμένες μύτες πυρόλιθου, που ονομάστηκαν και μύτες Κλόβις. �?ις μύτες αυτές τις χρησιμοποιούσαν στην άκρη της λόγχης για να κυνηγ�?σουν μεγάλα ζώα, όπως μαμούθ και βίσωνες, και μικρά ζώα, όπως, ελάφια και κουνέλια. Οι Κλόβις �?ταν οι πρώτοι άνθρωποι που κατοίκησαν τον Νέο Κόσμο και θεωρούνται πρόγονοι όλων των Βορειοαμερικανικών και Νοτιοαμερικανικών ιθαγενών πολιτισμών. Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως διέσχισαν τη Βεριγγεία, από τη Σιβηρία προς την Αλάσκα, κατά τη διάρκεια της εποχ�?ς των παγετώνων, και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν νότια, σε πιο ζεστό κλίμα.
�?ι απέγιναν;�?πάρχουν διάφορες θεωρίες γύρω από την εξαφάνιση του πολιτισμού των Κλόβις. Η πρώτη θεωρία υποστηρίζει πως μία μείωση της μεγαπανίδας, σε συνδυασμό με μία μείωση της κινητικότητας του πολιτισμού, τους οδ�?γησε στο διασκορπισμό και στο σχηματισμό νέων μικρότερων πολιτισμών, όπως ο πολιτισμός Φόλσομ. Μία άλλη θεωρία είναι πως τα μαμούθ και διάφορα άλλα είδη άρχισαν να εξαφανίζονται, λόγω του υπερβολικού κυνηγιού, με αποτέλεσμα οι Κλόβις να μην μπορούν να βρουν πλέον τροφ�? για να ζ�?σουν. Μία τελευταία θεωρία αναφέρει έναν κομ�?τη, που συνετρίβη στη Γη, στην περιοχ�? Great Lakes και έπληξε σημαντικά τον πολιτισμό των Κλόβις.


Ο Μινωικός Πολιτισμός
 Οι Μινωίτες, που π�?ραν το όνομά τους από τον Βασιλιά Μίνωα, ζούσαν στη σημεριν�? Κρ�?τη από το 3000 π.Χ. μέχρι το 1000 π.Χ. Στην ελληνικ�? μυθολογία, η Μινώα �?ταν η Γη του �?αύρου και του γιού του, του Μινώταυρου -του μυθικού τέρατος, που �?ταν μισός άνθρωπος και μισός ταύρος και ζούσε μέσα στο λαβύρινθο, σκοτώνοντας οποιονδ�?ποτε τολμούσε να περάσει μέσα. Στην πραγματικότητα, ο Μινωικός Πολιτισμός είναι ο πρώτος γνωστός πολιτισμός στην Ευρώπη. Σ�?μερα, αυτό που έχει απομείνει από τον Μινωικό πολιτισμό είναι τα παλάτια και τα τεχνουργ�?ματα που βρίσκονταν μέσα σε αυτά. Οι Μινωίτες �?ταν ένας κοινωνικά οργανωμένος, καλλιτεχνικός και εμπορικός πολιτισμός. Αρχικά, μιλούσαν τη Γραμμικ�? Α, η οποία στην πορεία αντικαταστάθηκε από τη Γραμμικ�? Β. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη στρατιωτικού πολιτισμού στα μινωικά παλάτια και φαίνεται πως η δύναμ�? τους �?ταν καθαρά οικονομικ�?. Παρόλο που οι Μινωίτες εξαφανίστηκαν, ο πολιτισμός τους κληρονομ�?θηκε από άλλους πολιτισμούς, όπως οι Μυκηναίοι και στη συνέχεια οι ελληνιστικοί Έλληνες.
�?ι απέγινε;Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως οι Μινωίτες εξαφανίστηκαν εξαιτίας μίας ηφαιστειακ�?ς έκρηξης στη Θ�?ρα (Σαντορίνη) αλλά υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι επέζησαν. Εντούτοις, η έκρηξη κατέστρεψε όλα τα φυτά και οδ�?γησε σε λιμοκτονία, ενώ κατέστρεψε και τα πλοία τους, με αποτέλεσμα να βρεθούν αντιμέτωποι με την οικονομικ�? παρακμ�?. Πιστεύεται ακόμα ότι την ίδια περίοδο δέχτηκαν και εισβολ�?, πιθανότατα από τους Μυκηναίους.


Οι Ανασάζι
 Οι Ανασάζι �?ταν ένας ιθαγεν�?ς Αμερικανικός πολιτισμός, που εμφανίστηκε στην περιοχ�? Four Corners των ΗΠΑ (στο σημείο όπου συναντιούνται το Νέα Μεξικό, η Αριζόνα, το Κολοράντο και η Γιούτα) περίπου το 1200 π.Χ. Οι πρώτοι Ανασάζι �?ταν κυνηγοί και συλλέκτες τροφ�?ς, που έμεναν σε σπίτια μέσα σε κοιλώματα. Στην πορεία, ανέπτυξαν τη φυτοκομία και ξεκίνησαν να καλλιεργούν καλαμπόκι, φασόλια και κολοκύθια. Σε αρχαιολογικούς τόπους των Ανασάζι έχουν βρεθεί ακόμα κεραμικά, περίτεχνα καλάθια, σανδάλια, ρούχα από γούνα κουνελιού, πέτρες αλέσματος, γαβάθες και βέλη. Οι Ανασάζι είχαν σκάψει ολόκληρες πόλεις σε βραχώδεις πλαγιές, σαν αυτές της Mesa Verde και του Bandelier, �? τις έφτιαχναν εξ'Α ολοκλ�?ρου από πέτρα �? πλίνθους, όπως το Chaco Canyon. Οι πόλεις αυτές φιλοξενούσαν πολλές πολιτιστικές και αστικές εκδηλώσεις, ενώ συνδέονταν μεταξύ τους με ένα οδικό δίκτυο εκατοντάδων μιλίων.
�?ι απέγιναν;Γύρω στο 1300 μ.Χ. οι Ανασάζι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στους βράχους και διασκορπίστηκαν. Πολλοί μελετητές πιστεύουν πως, εξαιτίας μίας πληθυσμιακ�?ς έκρηξης, των ελαχίστων μεθόδων καλλιέργειας και μίας ξηρασίας που χτύπησε την περιοχ�?, �?ταν πολύ δύσκολο για τους Ανασάζι να καλλιεργ�?σουν τροφ�?, με αποτέλεσμα να μετακινηθούν προς το Rio Grande �? το Hopi. Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν πως η κλιματικ�? αυτ�? αλλαγ�? δεν εξηγεί από μόνη της την παρακμ�? των Ανασάζι, ενώ υπ�?ρξαν και άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν, κυρίως κοινωνικοί και πολιτικοί.


Ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού
Ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού �? πολιτισμός των Χαράπας αναπτύχθηκε από το 3300 έως το 1300 π.Χ σε μία περιοχ�? που είχε το μέγεθος περίπου της Δυτικ�?ς Ευρώπης, εκεί που βρίσκεται σ�?μερα το Πακιστάν και η δυτικ�? Ινδία. Παρόλο που �?ταν ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους πολιτισμούς, ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για τους Χαράπας, και αυτό γιατί η γλώσσα τους δεν αποκρυπτογραφ�?θηκε ποτέ. Αυτό που είναι γνωστό είναι πως έχτισαν πάνω από 100 πόλεις και χωριά, με τις πόλεις να είναι σε οργανωμένη διάταξη και να έχουν ένα περίτεχνο αποχετευτικό σύστημα, με εσωτερικές τουαλέτες. Επίσης, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν στρατιωτικ�? δραστηριότητα, επομένως �?ταν ένας φιλ�?συχος πολιτισμός. Οι Χαράπας υπ�?ρξαν ικανότατοι αστρονόμοι και πεπειραμένοι αγρότες, καλλιεργώντας σιτάρι, κριθάρι, αρακά, πεπόνια, σουσάμι και βαμβάκι (�?ταν ο πρώτος πολιτισμός που έφτιαξε βαμβακερά ρούχα), ενώ διέθεταν και ζώα, όπως βοοειδ�? και ελέφαντες.
�?ι απέγινε;�?πάρχουν διάφορες θεωρίες ως προς το τι συνέβη στον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού. Κάποιοι πιστεύουν πως παρ�?κμασαν λόγω των περιβαλλοντικών αλλαγών, ενώ υπάρχει και μία δημοφιλ�?ς θεωρία που θέλει τους Αρειανούς να επιτέθηκαν στους Χαράπας γύρω στο 1500 π.Χ.